बहस तिव्वतको

बिगत् केहि हप्तादेखि मेरा दिनहरु निरस र निस्सार लागिरहेछन् । पूरा देशनै आशावादी भैरहेको स्थितिमा ममा भने त्यसको बिऊ पनि छ जस्तो लागको छैन । यसैबिच एक साँझ इमेलमा बेनलॆ (चिनजानको बेल्जियमको युवा जो नेपालमा गा्रमिण पर्या पर्यटनको बिकास गर्न सकिन्छ कि भनेर लागिपरिरहेको छ) लेखेको रहेछ "म भोली तिम्रो गाउँ जाँदैछु मैले टिकट किनिसकेँ । तिमी कहाँ छौ? काठमाडौँमा नै थिए, घर जानु पर्ने भयो। भोलीपल्ट गाउँ पुगिसकेपछि सुरु भयो उसका निरास कहानीहरु । बिगत दुई तीन महिनामा? उसको काम नै पश्चिमा पत्रकारहरुलाई नेपालमा भैरहेको "स्वतन्त्र तिब्बत अभियान" का बारेमा रिपोर्टिङ गर्न सघाउने भएको रहेछ । ऊ गुनासो गर्दै थियो "पश्चिममा हरेक अखबार र अन्य मेडियामा चीन बिरोधी/तिब्बत समर्थकहरुका गतिविधिका बारेमा पहिलो तथा प्रमुख खबर बन्छ तर मित्र तिमीहरु भने यसलाई वास्तै गरिरहेका छैनौ । यस बारेमा नेपाली मेडियामा भित्री पेजमा वा खबरको अन्त्यमा केहि शब्दहरु मात्र म देखिरहेको छु । हरेक दिन नेपालमा तिब्बती शरणार्थीहरुको शान्तिपूर्ण बिरोध कार्यक्रममाथी प्रशासनले निर्मम तरिकाले दमन गरिरहेको छ । तर पनि तिम्रो मेडिया भने यसबारे चुपचाप छ । हेर जो कोहिलाई पनि आफुलाई चित्त नबुझेको बिषयमा बिरोध/असन्तुष्टी प्रकट गर्ने अधिकार छ चाहे त्यो महाशक्तिसाली चीनकै बिरुद्ध किन नहोस् । तिब्बतीहरुलाई पनि स्वतन्त्र र आत्मसम्मानपुर्वक बाँच्ने अधिकार छ र त्यसका लागि नै उनीहरु संघर्ष गरिरहेका छन् । मैले सोधेँ "पश्चिमाहरु के चाहन्छन् ?" उसले उत्तर दियो "स्वतन्त्र तिब्बत जुन तिब्बतमाथी चिनिया नियन्त्रण हुनुपूर्व थियो ।" म शसङ्कित भएँ "स्वतन्त्र तिब्बतको अर्थ के हो? नेपाल र चीन बिच तिब्बत नामको अर्को मुलुक ? वा तिब्बतीहरुको सर्वमान्य मानव अधिकारको शुनिश्चितता जस्तो की देशका नागरिकले पाउनुपर्ने अधिकारू ? उसले यस पटक होसियारी पूर्वक मेरो जिज्ञासा मेटाउने प्रयास गर्यो "तिब्बतीहरु पहिले त उनीहरुको परम्परागत सांस्कृतिक अधिकार चाहन्छन् जसमाथी अस्वभाविक तरिकाले चीन सरकारले नियन्त्रण गरिराखेको छ । त्यसपछि स्वशासित क्षेत्र तिब्बतलाई केन्द्र सरकारले बढि अधिकार दिनुपर्छ आत्म निर्णयको अधिकार सहित । र यदि कालान्तरमा तिब्बतीहरुले छुट्टै मुलुक बन्ने चाहाना गर्छन भने उनीहरुले त्यो अधिकार समेत पाउनेछन् ।" म फेरी अलि बढि नैँ पडकेँ "चीन टुक्राएर तिमी के पाउँछौ ? हामी के पाउँछौँ ? मलाई जहाँसम्म लाग्छ नेपाल अमेरिकाको लागि चीन बिरुद्धको गोटी बन्नु हुँदैन । हामी हाम्रो उन्नतीशील र सोझो छिमेकीसँग सुमधुर सम्बन्ध चाहान्छौ । फेरी आफ्नै दुःख तीन तला भनेझैँ भएको बेलामा अरुका बारेमा टाउको दुखाउने बेला हाम्रो छैन । अर्कालाई डेरा आँखाले हेर्यो भने पनि मानव अधिकारको हनन भयो भन्ने तिमीहरु केवल एक लादेन र सद्दाम हुसेनका लागि अमेरिकाले दशौँ लाख निर्दोष जनताको निर्मम हत्या गर्दा कहाँ थियौ ? मलाई लाग्छ अहिलेको फ्री तिब्बत मुभमेन्ट पनि अमेरिकाकै एक चाल हो र तिमीहरु चलाख तर मुर्ख गोटीहरु । साथी यदि देश टुक्रनु तिमीले भनेझैँ सामान्य हो भने तिमीहरुले पनि तुरुन्त फ्लेमिसहरुको बाहुल्यता भएको उत्तरी बेल्जियमलाई उनीहरुले चाहे झैँ अलग हुन दिनुपर्छ । एउटा स्वतन्त्र र छुट्टै युरोपेली मुलुक हुन दिनुपर्छ बेल्जियमबाट अलग्गिएको ।" उ मेरो लामो र उसको बिचार प्रति तिव्र असहमति जनाउने खालको भाषणले अवाक् भएको जस्तो लाग्यो । केहि दिन अघि उसले भनेको थियो कि उसको देशको उत्तरी भागमा छुट्टै मुलुकको माग भइरहेको छ । उत्तरी भाग धनी छ र उनीहरु सम्पन्न भाग अलग्याउन चाहान्छन् । त्यसदिन बेलुकी खाना खाने बेलामा फेरी उसले भन्यो "धन (उसको गाइड) ले पनि तिम्रो जस्तै कुरा गर्यो ।" मैले थाहा पाएँ उ अब सार्है नै बिरक्तिइसकेको छ । सुत्ने बेलामा मैले उसलाई फुल्याउने प्रयास गर्दै भनेँ "दिउँसोको कुराले तिमीलाई नराम्रो त लागेको छैन नी ?" ऊ केही जवाफ नै नदिई अर्को पट्टि फर्कियो अनि म पनि बिनासित्तिमा मोरो सँग पड्केछु भनेर पछुताउँदै निदाउने प्रयास गर्न थालेँ उ भने घरी यता त घरी उता गर्दै रात कटाउँदै थियो ।