प्रेश स्वतन्त्रता ? कि सुचनाको हक ??

नेपालमा प्रेश स्वतन्त्रताको शुनिश्चितता भएन, राज्य तथा गैर्ह राज्य पक्षले प्रेश जगतमाथि अनुचित नियन्त्रण र दुव्र्यबहार जारी राखेका छन् आदि आदि भन्दै बारम्बार आपत्ति तथा खेद प्रकट गरेको कुरा हामी सुनिरहन्छौँ । मलाई स्पष्ट नभएको कुरा के हो भने प्रेश स्वतन्त्रता के के लाई भन्ने प्रायसः पत्रकारहरु देखेको/भोगेको कुरा लेख्न नपाएको गुनासो गर्छन् । कुरा सही हो किनकि यदि राम्रा/नराम्रा पक्षहरुलाई बाहिर ल्याइएन भने सुचना तथा साचारको उन्नती हुन सक्तैन । त्यसैले सत्य/तथ्य समाचार लेख्न पाउनुपर्छ । के दुव्र्यबहार सहेका सबै पत्रकारहरु यहि सत्य/तथ्य समाचार लेखेका कारण नै त्यसरी पीडित हुनु परेको हो त ? बाहिर कुरा जे आए पनि यथार्थ के हो भने निक्कै कम पत्रकारहरु मात्र राजनीतिबाट तटस्थ रहन सक्छन् । अझ प्राय पत्रिकाहरु प्रत्यक्ष/परोक्ष रुपमा कुनै दल बिशेषबाट निर्देशित हुन्छन् वा उनीहरुको प्रत्यक्ष झुकाव दल बिशेषतिर रहन्छ । अनि उनीहरुले सम्प्रेषण गर्ने खबर पनि कतै न कतैतिर झुकाव भएको हुन्छ । अब यहाँनिर कसलाई कारबाहि गर्ने कसलाई नगर्ने कारबाही नगर्ने हो भने तटस्थ र सत्य/तथ्य खबर सम्प्रेषण हुँदैन र कारबाही गर्ने हो भने कसले गर्ने कुन आधारमा गर्ने यहाँ प्रेश स्वतन्त्रताको वकालत गर्न ठुल्ठुला आवाज उठाइन्छ तर जनताको सुचनाको हकका बारेमा भने बिरलै सुनिने गरिन्छ । प्रेशमा काम गर्नेहरु नेपालमा कति होलान् ? ५० हजार ? अनि सुचनाको हक पाउनेहरु नि कति छन् साँढे दुई करोड । अब सोचौँ ५० हजारको हकका लागि साँढे दुई करोडको सुचनाको हक खोस्न मिल्छ ? मैले प्रेशमाथि नियन्त्रण हुनुपर्छ भनेको होईन तर प्रेशले सुचनाको हक मिच्न नसक्ने वातावरण बनाइनुपर्छ । नपत्याए कान्तिपुर र जनदिशा पढ्नेहोस् माओवादी र गैर्ह माओवादीको आन्द्राभुँडी थाहा हुन्छ । नत्र एउटै खबर भिन्न मेडियाबाट किन भिन्न रुपमा आउँछ ? किनकि खबर/सुचना सम्प्रेषण गर्दा व्यालेन्समा रहेर काम नगर्ने तथा घटनाको कुनै भागलाई लुकाउने/गलत व्याख्या गर्ने आदिका कारण हामीले सही सुचना पाउँदैनौँ । मेडियाको काम देखेको कुरा लेख्ने हो । मानौँ दुई पक्षबिच झडप भयो भने खबर सम्प्रेषण गर्दा कसले कसलाई पिट्यो ? कसले कस्तो प्रतिकि्रया जनायो ? आक्रमण/प्रत्याक्रमण के कसरी भए ? घटना अघि र पछिको वातावरण कस्तो थियो ? आदि सही रुपमा सम्प्रेषण गर्नुपर्दछ । कसको गल्ती ? को सही? को गलत ? कसलाई न्याय भयो ? कसलाई अन्याय ?आदि खुट्याउने काम पत्रकारको होइन । यो अधिकार त सुचना पाउने जनताको हो अनि न्यायलयको । तर हामीकहाँ फलानोको अर्थतन्त्र यस्तो भनेर पत्रकारितामा स्नातक उत्तीर्णहरुले पत्रिकाको फ्रन्ट पेजमा बिश्लेषणत्मक लेख लेख्छन अनि हामी त्यसैलाई बिश्वास गर्छौ । बिश्वम्भर प्याकुरेल जस्तालाई हम्मे हम्मे पर्ने आर्थिक बिश्लेषण हाम्रा दुई हप्ता पत्रकारिताको तालिम लिएकाहरुले गर्न थालेपछि जनताले सही सुचना पाउलान् त ? यथार्थ के हो भने पत्रकारिताको नाममा यहाँ राजनैतिक गुलामीको काम भएको छ र पत्रकारमाथिको दुव्र्यबहार पनि राजनैतिक द्धन्दको एक रुप हो । यो एकदमै नराम्रो प्रवृत्ति हो तर के गर्ने यो प्रवृति झन बढ्दो छ । स्वभाविक रुपमा मेडिया राज्य पक्षतिर झुकाव भएको हुन्छ तर जव राज्यमा आमुल रुपमा राजनैतिक परिवर्तन हुन्छ पे्रशमा द्धन्द पनि स्वभाविक रुपमा बढ्छ र नेपालमा पनि अहिले त्यहि भएको छ । प्रेश जगत स्वतन्त्र हुनुपर्छ तर जनताको सुचनाको हकको अवमुल्यन भने हुनु हुदैन । त्यसैले कहिले काहि त सुचनाको हकका बारेमा पनि बोल्ने/लेख्ने कि ?